Ο προγεννητικός έλεγχος αφορά στις εξετάσεις που γίνονται καθ’ όλη την διάρκεια της κύησης με στόχο να διασφαλιστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η καλή υγεία του εμβρύου, και να αποφευχθούν επιπλοκές που αφορούν τόσο στην μητέρα όσο και στο έμβρυο.
Στα πλαίσια του προγεννητικού ελέγχου και κατά το πρώτο τρίμηνο (ιδανικά μέχρι και την 10η εβδομάδα κύησης) γίνονται εξετάσεις προς αποκλεισμό αιματολογικών και κληρονομικών νοσημάτων (π.χ. β-Μεσογειακή αναιμία, κυστική ίνωση), λοιμωδών νοσημάτων (π.χ. AIDS, σύφιλη, ηπατίτιδες), καθώς και κάποιες γενικότερες εξετάσεις όπως γενική αίματος, ομάδα αίματος, θυρεοειδικές ορμόνες, καλλιέργεια κολπικού υγρού, κλπ.
Μεταξύ 11ης και 14ης εβδομάδας κυήσεως γίνεται ο πρώτος έλεγχος για τον υπολογισμό του ρίσκου συγκεκριμένων χρωμοσωματικών ανωμαλιών και κυρίως συνδρόμου Down. Περιλαμβάνει την υπερηχογραφική μέτρηση της Αυχενικής Διαφάνειας του εμβρύου και μέτρηση ορμονών στο αίμα της μητέρας (PAPP-A, ελεύθερη β-χοριακή).
Στην 20η με 21η εβδομάδα κυήσεως γίνεται ο υπερηχογραφικός έλεγχος προς αποκλεισμό δυσπλαστικών ή άλλων ανωμαλιών του εμβρύου, το γνωστό και ως Υπερηχογράφημα Β ́ επιπέδου. Μετά την ολοκλήρωση κι αυτής της εξέτασης και για το υπόλοιπο της κύησης εστιάζουμε κυρίως στην πρόοδο της ανάπτυξης κι αιμάτωσης του εμβρύου καθώς και στη διενέργεια εξετάσεων από την πλευρά της μητέρας όπως για παράδειγμα έλεγχος για προδιάθεση διαβήτη κύησης, προεκλαμψία, αναιμία, κ.α.
Η παρακολούθηση της κύησης αναφέρεται στον τρόπο και την συχνότητα με την οποία μία γυναίκα παρακολουθείται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, από την στιγμή που μαθαίνει ότι είναι έγκυος (συνήθως 5η εβδομάδα κύησης) έως και την στιγμή που θα γεννήσει (40η εβδομάδα κύησης). Κατά μέσο όρο απαιτούνται συνήθως 8 – 10 ραντεβού έτσι ώστε να υπάρχει μία ολοκληρωμένη εικόνα που θα μας οδηγήσει στην ασφαλή έκβαση της κύησης. Σαφώς όμως ο γιατρός οφείλει να εξατομικεύει την παρακολούθηση και να προσαρμόζει το πλάνο ανάλογα με τις ανάγκες της εκάστοτε κύησης.
Η πλειοψηφία των γυναικών στο σύγχρονο κόσμο γεννάει με κολπικό τοκετό.
Αποτελεί την φυσική κατάληξη μιας κύησης η οποία έχει εξελιχθεί ομαλά χωρίς κάποιες ιδιαιτερότητες από την μεριά του εμβρύου ή της μητέρας ώστε ο κολπικός τοκετός να αντενδείκνυται. Ο κολπικός ή αλλιώς φυσιολογικός τοκετός χωρίζεται σε 3 διακριτά στάδια. Το 1ο στάδιο ή αλλιώς στάδιο της διαστολής του τραχήλου , το 2ο στάδιο ή αλλιώς στάδιο εξώθησης και το 3ο στάδιο ή αλλιώς στάδιο υστεροτοκίας. Στο 1ο στάδιο διακρίνουμε 3 επιμέρους φάσεις .Η 1η φάση ή αλλιώς πρώιμη αναφέρεται στην διαστολή του τραχήλου έως 3 εκ. η οποία ιδιαίτερα στις πρωτότοκες διαρκεί κατά μέσο όρο 6 ώρες.Η 2η φάση ή αλλιώς ενεργή φάση αναφέρεται στην διαστολή του τραχήλου από 4 έως 7 εκ. και κατά μέσο όρο μπορεί να διαρκέσει 3-6 ώρες.Η 3η φάση ή αλλιώς μεταβατική φάση αναφέρετε στην διαστολή του τραχήλου από 8 έως 10εκ. με διάρκεια από 20 λεπτά έως 2 ώρες.
Το 2ο στάδιο της εξώθησης στο οποίο επιτελείται και η γέννηση του μωρού , κατά μέσο όρο διαρκεί 1 έως 1μιση ώρα. Στην φάση αυτή μπορεί να χρειαστεί η διενέργεια περινεοτομής , (μία μικρή τομή στην περιοχή μεταξύ πρωκτού και κόλπου) ώστε να διευκολυνθεί η έξοδος του μωρού .
Το 3ο στάδιο ή αλλιώς στάδιο υστεροτοκίας, είναι το τελευταίο στάδιο και αναφέρεται στην έξοδο του πλακούντα. Η διάρκεια του μπορεί είναι από λίγα λεπτά έως και μισή ώρα. Να αναφέρουμε ότι σε μικρό ποσοστό (10-15%) παγκοσμίως, μπορεί να χρειαστεί χρήση κάποιων βοηθητικών εργαλείων πχ.”βεντούζα”.
Η καισαρική τομή είναι μία μέθοδος ευρέως διαδεδομένη στον σύγχρονο κόσμο.Η πρώτη καισαρική αναφέρεται ιστορικά το 1826 στην Ν. Αφρική από έναν Άγγλο στρατιωτικό ιατρό. Τα ποσοστά της καισαρικής τομής ποικίλουν από χώρα σε χώρα καθώς και από νοσοκομείο σε νοσοκομείο. Ξεκινώντας λοιπόν από ποσοστά κάτω του 10% τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα σταδιακά ο αριθμός των καισαρικών τομών εμφανίζει αύξηση για να φτάσει σήμερα σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου στο 23% περίπου. Από το 1985 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισήμανε ότι δεν μπορεί επιστημονικά να δικαιολογηθεί και να τεκμηριωθεί ποσοστό καισαρικών τομών πάνω από το 15% σε περιοχές ή χώρες. Σαν μέθοδος εφαρμόζεται στις παρακάτω περιπτώσεις: όπου υπάρχει αντένδειξη κολπικού τοκετού (χαρακτηριστικά αναφέρουμε ,ισχιακή προβολή του εμβρύου, πολύδυμη κύηση προηγούμενη καισαρική τομή , από 2 καισαρικές και πάνω) ή κάποιο ιατρικό πρόβλημα της μητέρας ή σε περιπτώσεις όπου ο κολπικός τοκετός δεν δύναται να εξελιχθεί έως το τέλος, (εμβρυική δυσχέρεια ή αδυναμία διαστολής του τραχήλου ως το επιθυμητό σημείο) . Η καισαρική τομή λοιπόν γίνεται κατανοητό ότι μπορεί να είναι είτε έκτακτη είτε προγραμματισμένη . Πρέπει να τονίσουμε ότι είναι ένα χειρουργείο στο οποίο στατιστικά μπορεί να εμφανιστούν και κάποιες επιπλοκές . Οι επιπλοκές μπορεί να είναι πχ. αιμορραγία(μπορεί να χρειαστεί ακόμα και μετάγγιση αίματος, τραυματισμός άλλων οργάνων πχ. τραυματισμός ουροδόχου κύστεως) , αναισθητικές επιπλοκές, μετεγχειρητικές λοιμώξεις, ενώ δεν θα πρέπει να αγνοούνται και οι ψυχολογικές επιπτώσεις σε γυναίκες που δεν βίωσαν τον κολπικό τοκετό. Ευτυχώς η πιθανότητα των παραπάνω επιπλοκών είναι τόσο μικρή ώστε η καισαρική τομή να έχει καθιερωθεί όπου χρειάζεται σαν μία από τις πλέον ασφαλείς χειρουργικές μεθόδους .Όσο αναφορά ο χρόνος παραμονής στο μαιευτήριο κατά μέσο όρο κυμαίνεται από 3 έως 4 ημέρες.
Η επιλογή της καισαρικής τομής ως μέθοδος τοκετού σε μία γυναίκα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η γυναίκα αυτή δεν μπορεί μελλοντικά να έχει την δυνατότητα του κολπικού τοκετού. Τα δεδομένα που προκύπτουν τα τελευταία χρόνια από τη διεθνή βιβλιογραφία είναι αρκετά ενθαρρυντικά και αναφέρεται ότι η πιθανότητα μίας γυναίκας να έχει κολπικό τοκετό μετά από καισαρική τομή ανέρχεται στο 70%. Αυτό βέβαια εφόσον έχουν τηρηθεί οι κανόνες και έχουν προβλεφθεί οι προϋποθέσεις και οι ενδείξεις ώστε μία γυναίκα να οδηγηθεί με ασφάλεια σε έναν κολπικό τοκετό μετά από καισαρική τομή. Κάθε περίπτωση πρέπει να εξατομικεύεται και είναι ευθύνη του μαιευτήρα που παρακολουθεί την κύηση να επιλέγει τις γυναίκες ανάλογα με την δυνατότητα που έχουν για κολπικό τοκετό μετά από καισαρική τομή. Για παράδειγμα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ο λόγος για τον οποίο έγινε η προηγηθείσα καισαρική τομή , το χρονικό διάστημα που έχει περάσει μέχρι την επόμενη κύηση, η επιθυμία του ζευγαριού κ.α. που θα βοηθήσουν τον μαιευτήρα να επιλέξει προσεκτικά τις εγκύους στις οποίες με ασφάλεια μπορεί να διενεργηθεί κολπικός τοκετός μετά από καισαρική τομή. Επίσης σημαντική είναι και η ενημέρωση του ζευγαριού σχετικά με την μέθοδο αλλά και την μικρή πιθανότητα επιπλοκών που μπορεί να υπάρξουν για την μητέρα και το βρέφος. Έτσι λοιπόν ο μαιευτήρας μαζί με το ζευγάρι θα μπορούν να επιλέξουν την μέθοδο τοκετού.
Ο θηλασμός είναι δώρο της φύσης και το μητρικό γάλα είναι η ιδανική τροφή για κάθε μωρό. Περιέχει όλες τις απαραίτητες ουσίες για την ανάπτυξη του μωρού και ιδιαίτερα του εγκεφάλου του η οποία επιτελείται τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει τον αποκλειστικό θηλασμό ως απαραίτητο τρόπο σίτισης για τους πρώτους 6 μήνες ζωής όπου δεν χρειάζονται άλλα υποκατάστατα. Τα ωφέλη τόσο για την μητέρα όσο και για το μωρό είναι πολλαπλά και τεκμηριωμένα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι μητέρες που θηλάζουν έχουν λιγότερο συχνά καρκίνο μαστού και ωοθηκών ενώ αναπτύσσουν γρηγορότερα δεσμό με το μωρό τους και χάνουν ευκολότερα το βάρος που πήραν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Για τα μωρά που θηλάζουν ενδεικτικά αναφέρουμε ότι , έχουν υψηλό δείκτη ΙQ και εμφανίζουν λιγότερο συχνά διάρροια, βρογχίτιδα, παχυσαρκία κ.α. .
Για την προώθηση του μητρικού θηλασμού είναι σημαντικό :
- Να υπάρχει εθνική επιτροπή μητρικού θηλασμού (στην Ελλάδα ορίστηκε μόλις το 2005).
- Να εφαρμόζονται οι διατάξεις του Διεθνούς Κώδικα Εμπορίας Υποκατάστατων (δυστυχώς πολλές από αυτές τις διατάξεις καταστρατηγούνται καθημερινά).
- Να εφαρμόζεται ευεργετική νομοθεσία για τα δικαιώματα της εργαζόμενης μητέρας που θηλάζει.
- Στα μαιευτήρια να εφαρμόζονται τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό:
- Ύπαρξη γραπτής πολιτικής για τον μητρικό θηλασμό.
- Εκπαίδευση των φορέων που εμπλέκονται.
- Ενημέρωση των εγκύων.
- Έναρξη θηλασμού από την 1η ώρα μετά τον τοκετό.
- Οι μητέρες να εκπαιδεύονται στην τέχνη του θηλασμού.
- Μόνο μητρικό γάλα , όχι υποκατάστατα.
- Σύστημα rooming in (το νεογέννητο να είναι με την μητέρα 24 ώρες το 24ωρο).
- Θηλασμός χωρίς ωράριο.
- Να μη δίνονται πιπίλες ή μπιμπερό.
- Ύπαρξη ομάδων υποστήριξης θηλασμού και μετά την έξοδο από το μαιευτήριο.
Η αναλγησία και η διαχείριση πόνου κατά την διάρκεια του κολπικού τοκετού είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει τους ειδικούς ανά τους αιώνες. Στη σύγχρονη εποχή η γυναικά έχει την δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε μεθόδους φαρμακευτικές ή μη. Στις μη φαρμακευτικές μεθόδους χαρακτηριστικά αναφέρουμε ειδικές μεθόδους αναπνοής, χαλάρωσης θέσης σώματος και κίνησης, τεχνικές μασάζ , ακόμα και μεθόδους χρήσης νερού ή και ζεστού ατμού. Στις φαρμακευτικές μεθόδους περιλαμβάνονται η απλή χρήση κάποιων φαρμάκων (οπιοειδή) ευρέως όμως διαδεδομένη είναι η χρήση της επισκληριδιου αναισθησίας. Η επισκληρίδιος αναισθησία στα μεγάλα και οργανωμένα μαιευτήρια γίνεται από έμπειρους αναισθησιολόγους, ακόμα και αν προκύπτει από στατιστικές μελέτες, ότι προσθέτει έως και μία ώρα στην διάρκεια του τοκετού, έχει σαφή πλεονεκτήματα και μπορεί να διευκολύνει την γυναίκα στην προσπάθεια να γεννήσει κολπικά.